Leo Platvoet

[ Start ] [ Contact ] [ Sitemap ] [Zoeken]

 

Odyssee Reisgidsen

Monarchie & Republiek 

Herman Gorter

GroenLinks

Een Ander Nederland

Gepubliceerde artikelen

Dualisme

Zuidelijke Kaukasus

Dinsdagboek

Eerste Kamer

Raad van Europa

Emancipatiemachine

Stappen door de Nieuwe Stad

PSP

Reisverslagen

BMC

 

‘Het college was de baas en blijft de baas’

 (gepubliceerd in De Rode Draad van februari 2003)

Zoals bekend, zeker onder lezers van De Rode Draad, werkt het gemeentebestuur sinds de laatste raadsverkiezingen onder duale verhoudingen. Veel gemeenteraden hebben inmiddels een eigen griffie(r), wethouders zijn niet langer raadslid, raadscommissies worden door raadsleden voorgezeten enz.

Een belangrijk onderdeel van de hele dualiseringsoperatie is het overhevelen van bevoegdheden van gemeenteraad naar college. Precies op dat punt heb ik verleden jaar bij de discussie over de Wet dualisering gemeentebestuur in de Eerste Kamer de nodige kritiek geuit. Want hoe kan de positie van de gemeenteraad worden versterkt -een van de doelstellingen van dualisme- door haar bevoegdheden af te nemen? De grote bulk van deze overheveling moet nog plaatsvinden; dat gebeurt via aparte wetgeving. De Eerste Kamer heeft een motie van GroenLinks aangenomen, waarin de regering wordt gevraagd een pas op de plaats te maken met deze wetgeving en eerst de evaluatie van de nu in gang gezette dualisering af te wachten. In de vakliteratuur is inmiddels in toenemende mate scepsis te beluisteren m.b.t. deze overdracht van bevoegdheden. Zelfs Elzinga, de 'geestelijke vader' van de gemeentelijke dualisering, heeft zijn twijfels openlijk uitgesproken en gepleit voor een pas op de plaats.

Eind januari heeft de Eerste Kamer de zogenaamde 'veegwet' behandeld (en aangenomen), waarin een aantal onvolkomenheden uit de Wet dualisering gemeentebestuur worden gerepareerd. Voorafgaand aan het debat heb ik per e-mail aan de fracties gevraagd wat hun ervaringen toe nu toe zijn. Mijn nieuwsgierigheid betrof met name twee zaken:

* is er sprake van een veranderde machtsbalans tussen raad en college, en zo ja in welke richting?

* wat zijn de ervaringen met de overdracht van de enkele bevoegdheden die nu al zijn overgeheveld?

Zo’n 35 fracties hebben gereageerd en het beeld dat zij in grote meerderheid schetsen is vrij somber. Van een wijziging van de machtsbalans is zeker sprake, maar dan vooral in de verkeerde richting. Veel colleges van B&W menen –overigens ten onrechte- dat ze nu al alle bestuursbevoegdheden bezitten en dat de gemeenteraad zich alleen met ‘de grote lijnen’ en de controletaak moet bezig houden. De coalitiefracties leunen lui achterover en laten het controleren aan de oppositie over, per definitie de minderheid. Hun informatieplicht komen veel colleges nauwelijks na en ook de ambtenaren menen geen boodschap meer aan de raadsleden te hebben. Een typerende reactie kwam van de  GroenLinks-fractie uit Harlingen. ‘Het college doet wat hen goed dunkt. Té vaak zegt een wethouder nu al tegen de raad: ‘ik leg het jullie ter bespreking voor, maar eigenlijk hoef ik dat niet te doen. Het is niet meer binnen jullie competentie’. Van Harlingen naar Echt in Limburg is een lange reis, maar de ervaring is niet anders. Coalitiepartijen maken er de dienst uit, de oppositie wordt gebruskeerd. ‘We zijn er van overtuigd dat er in de praktijk niets, maar dan helemaal niets zal gaan veranderen’.  In Woerden vindt ‘pure machtspolitiek vanuit de collegepartijen’ plaats en  in Barendrecht ‘was het college de baas en is het college de baas.’  De machtsbalans is ook wat de poppetjes betreft de verkeerde kant doorgeslagen, zo meldt Zwijndrecht, omdat collegepartijen er wethouders hebben bij gekregen, zonder er raadszetels voor te hoeven in te leveren.

Maar… er zijn ook positieve geluiden. In Houten is de offensief opererende GroenLinks-fractie zo enthousiast dat ze er een artikel in een huis-aan-huis krant tegen aan hebben gegooid, waarin wordt geconstateerd dat het debat beter wordt gevoerd en collegepartijen minder aan de leiband van B&W lopen. In Papendrecht  heeft de raad haar nieuwe rol opgepakt door een “Platform Maatschappelijke Verkenning’ in te stellen: raadsleden bezoeken organisaties en nodigen ‘maatschappelijke sleutelfiguren’ uit voor raadsvergaderingen. Deze signalen uit de samenleving worden gebruikt voor het opstellen vaneen eigen raadsagenda.

Rotterdam, de stad van Fortuyn & Feyenoord, is natuurlijk een geval apart. De 17 man sterke fractie van Leefbaar Rotterdam weet van toeten noch blazen, geven het college nauwelijks tegenspel en voeren vooral oppositie tegen de oppositie. Het college verzaakt haar informatieplicht en de ambtelijke ondersteuning voor de raad is uitgedund. In Utrecht, waar de ‘leefbaren’ al wat langer een sterke positie hebben, gaat het beter. Hoewel de dualisering ook hier nog in de kinderschoenen staat, wordt vooral het agenderingsrecht van fracties in commissievergaderingen als een voordeel ervaren. En in Amsterdam is, toch in strijd met het image, niet zo heel veel veranderd. ‘Hoewel veel raadsleden hun mond vol hebben van andere verhoudingen, gaat veel nog hetzelfde’ wordt bericht, hoewel daar wel aan toegevoegd wordt dat Amsterdam ‘reeds een redelijk gedualiseerd bestuur kende’.

Opmerkelijk is dat fracties die een wethouder leveren even kritisch zijn, maar wel positievere verwachtingen hebben.  In Doorn is het niet meer vanzelfsprekend dat coalitiepartijen het college volgen en in Asten verwacht men veel van de kaderstellende taken van de raad. In Amsterdam-Westerpark en Arnhem wordt bezorgd waargenomen dat dualisering leidt tot een ‘merkwaardig soort anti-bestuursklimaat’.

Wat betreft de overdracht van bevoegdheden van raad naar college is er een zeer brede steun voor de opvatting  dat dit niet moet gebeuren.

Al met al geeft dit digitale onderzoekje een vrij kritisch beeld van de stand van zaken. Veel kritiek hangt samen met aanloopproblemen en de zoektocht naar nieuwe posities. Maar bovenal dringt de –overigens niet verrassende- conclusie zich op dat een raad zo sterk is als ze zelf wil zijn. Onder het huidige duale systeem heeft de raad meer instrumenten om het college te sturen en te controleren. Maar dan moet ze daar wel gebruik van willen maken. Anders wordt het als zo’n beetje alle bevoegdheden zijn overgeheveld naar het college. Maar de vraag is of het zover zal  komen, gezien de groeiende weerzin daartegen.