|
|
Dinsdagboek: november 2006
Donderdag
en vrijdag 30 november - 1 december 2006 Vandaag
zit ik in Tiblisi, de hoofdstad van Georgië. Ik vervang de voorzitter van de
Eerste Kamer, Yvonne Timmerman-Buck, op een bijeenkomst van de parlementariers
uit landen die om Rusland heen liggen: Letland, Estland, Litouwen, Moldavië,
Oekraïne, Georgië, Armenië, Azerbeidzjan. Het zijn landen die voor de val van
de Berlijnse muur deel uit maakten van het Sovjet-imperium. Nu zoeken ze met
vallen en opstaan hun weg naar échte onafhankelijkheid van grote broer Rusland,
die nog steeds nadrukkelijk aanwezig is op allerlei manieren. Van het leveren
van gas tot het openlijk steunen van afscheidingsbewegingen. Ze zoeken
uitdrukkelijk aansluiting bij Europese en Atlantische structuren, zoals NAVO
(hoewel, gelukkig niet allemaal, Moldavië ziet daar niets in) en
de EU -waar de Baltische staten overigens al lid van zijn. Maar het is vooral de
angst voor het weer groeiende zelfbewustzijn van Rusland dat deze landen tot
samenwerking brengt. En dat is precies het doel van deze bijeenkomst: de
oprichting van een Community of Democratic Choice (CDC), een
samenwerkingsverband van de parlementen van die landen. Op deze twee dagen wordt
dit idee uitgebreid besproken door de parlementariërs. Ik mag de eerste van
drie panels voorzitten, waarin de voorzitters van de parlementen van Georgië,
Litouwen en Polen, alsmede een commissievoorzitter uit de Oekraïne, hun
visie op dit initiatief uiteenzetten. Opvallend is dat de vertegenwoordigers van
parlementen uit landen die lid zijn van de EU (Polen en Litouwen) terughoudender
zijn om een aparte interparlementaire organisatie in het leven te roepen dan hun
collega's uit Georgië en de Oekraïne. Er bestaan immers al de nodige
interparlementaire assemblees, zoals van de Raad van Europa, de OVSE en de NAVO.
Maar vele Europese regio's hebben daarnaast nog hun eigen parlementaire
overlegorganen, zoals de Scandinavische Nordic-Raad en 'onze' Benelux-raad. De
parlementariërs discussiëren verder over andere doelstellingen van deze
regionale vorm van samenwerking, zoals het voorkomen van conflicten en het
versterken van de parlementaire democratie. Aan het eind van de tweedaagse
conferentie wordt een verklaring aangenomen waarin de parlementen van de
betreffende landen worden aangespoord om een aantal initiatieven te nemen die de
samenwerking tussen hen zal doen groeien. De traditionele 'familiefoto' bij dit soort bijeenkomsten. Ik sta middelste rij, in het midden (ai, zonder stropdas!) De dame voor mij is Nino Burjanadze, voorzitter van het parlement van Georgië, geflankeerd door haar collega's uit Polen (links: Bogdan Borusewich) en Litouwen (rechts: Viktoras Muntianas). Gelukkig
heb ik ook nog wat tijd om door Tiblisi te dwalen, dat langgerekt op de
heuvelende oevers van de Mtkvari-rivier ligt. Vooral het oude, weliswaar sterk
vervallen, deel van Tiblisi is de moeite waard. Smalle straten en stegen
kronkelen de groene hellingen op
die worden bekroond door het machtige, vroeg-middeleeuwse Narikala-fort. Meest
opvallend in dat oude deel zijn de grillige houten balkons, veranda's en
loggia's die de oude huizen een pastorale uitstraling geven.
Dinsdag
28 november 2006 De
spectaculaire uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen galmt nog na in de rijk
gestoffeerde vertrekken van de Eerste Kamer. De SP'ers worden van alle kanten
gefeliciteerd, PvdA'ers en VVD'ers lopen wat bedremmeld rond en de CDA'ers
glimmen als nooit tevoren. Over
de uitslag van GroenLinks heb ik zeer gemengde gevoelens. Als je de peilingen
van de laatste maanden bekijkt, hebben we het niet slecht gedaan. Normaal
moesten we meestal inleveren op die peilingen, dat is niet gebeurd. Dat komt
door het sterke optreden van Femke Halsema in de laatste week van de campagne en
het afwezig zijn van een nek-aan-nek race tussen Balkenende en Bos. Maar als je
het wat ruimer bekijkt is het geen goede uitslag. De PvdA verliest fors – en
ook GroenLinks verliest. Terwijl GroenLinks o.a. is opgericht om voor linkse
kiezers het alternatief voor de PvdA te zijn. Dat hebben we niet kunnen
waarmaken; en de SP wél.
De
analyses buitelen over elkaar heen. Populistische partijen hebben gewonnen en
genuanceerde partijen verloren. Pardon? Is het CDA genuanceerd? En de SP als
populistische partij afschilderen is iets te populistisch.
Cultureel-behoudende partijen hebben gewonnen en cultureel-progressieve
partijen hebben verloren. Pardon? Is de VVD cultureel-progressief? Partijen die
vóór de Europese grondwet waren hebben verloren en die er tegen waren hebben
gewonnen. Dat klopt, maar lijkt een wat vreemde verklaring, aangezien dit
onderwerp tijdens de campagne geheel afwezig was. Ja, maar het is de
maatschappelijke onderstroom van nationalistische, anti-multi-culturele,
anti-gevestigde-politiek-gevoelens, die tijdens die Eurocampagne, na de
Fortuyn-revolte, opnieuw kwam bovendrijven en nu wederom in een maalstroom
partijen als de VVD, de PvdA en GroenLinks met zich mee heeft genomen. Maar wat
was er gebeurd als Rita Verdonk met 50,1% het lijsttrekkersreferendum in de VVD
had gewonnen en Bos niet was gaan schipperen met de AOW? Wat was er gebeurd als
de PvdA een heldere koers had gevaren m.b.t. de linkse coalitiekeuze, zodat de
kiezers écht iets te kiezen hadden? Ik weet het niet, niemand kan het weten,
maar het verklaren van deze uitslag is geen simplistische bezigheid. Hoe
goed de campagne van GroenLinks de laatste weken ook op dreef kwam: een
gevestigde partij als GroenLinks wint geen verkiezingen door een goede campagne.
Je kunt ze wel verliezen door grote fouten te maken, maar dat is gelukkig niet
gebeurd. Wat er wél aan de hand is, is dat GroenLinks zich heeft ontwikkeld tot
een partij die slechts een beperkte groep mensen aanspreekt en een grote groep
van haar ‘natuurlijke’ achterban van zich heeft vervreemd. Nu weet ik ook
wel dat ‘natuurlijke’ achterbannen in het tijdperk der zwevende kiezer niet
meer bestaan, maar laat ik het anders zeggen. GroenLinks is altijd een partij
met een intellectuele uitstraling geweest –en daar is niets mee-, maar de
kunst is dit te combineren met een aansprekend programma en een
partij-uitstraling, die óók herkenbaar zijn voor mensen waarvoor GroenLinks
wil opkomen. Mensen die tegenwoordig als ‘outsider’ worden bestempeld, maar
ook gewoon die mensen die wél een –matig betaalde- baan hebben, veel huur
betalen, hun ouders in een verzorgingstehuis zien verkommeren of constateren dat
de klassen van hun kinderen wel erg groot zijn. Voor die grote groep mensen
lijkt GroenLinks nauwelijks aantrekkelijk te zijn. GroenLinks heeft vooral een
elitaire uitstraling – en daar is wel iets mis mee. Elitair is echt iets heel
anders dan intelligent – of sociaal – of groen. Die elitaire uitstraling
komt door het waanidee dat GroenLinks zich vooral moet richten op een bepaald
type medemens, dat immaterieel, kosmopolitisch en post-modern is. Dat is gebeurd
op zoek naar een van andere linkse partijen te onderscheiden kiezersmarkt,
daarbij ondersteund door het adviesbureau Motivaction, dat mensen niet
definieert naar hun maatschappelijke positie, maar naar leefstijlen en
waardepatronen. Het probleem daarvan is echter dat deze mensentypen vloeibaar
zijn als gas – je kunt nl. zowel burgerlijk als kosmopolitisch zijn- en dat
een dergelijke indeling geen voertuig kan zijn voor een politieke partij om haar
strategie op af te stemmen. Laat staan haar programma. Het voert te ver om daar
nu in dit Dinsdagboek op door te gaan; ik neem me voor dat binnenkort op een
andere manier te doen. In
de fractievergadering rollen de flessen wijn mijn richting uit. Ik heb de
verkiezingspoll gewonnen. We moesten de zetels van elke partij voorspellen en ik had de minste afwijking, al zat ik er toch nog 22
zetels-in-totaal naast. Ook mijn eigen club schatte ik verkeerd in: 8 zetels,
het werden er -zoals bekend- 7. Bij
de stemmingen zit Rita Verdonk zelfingenomen in haar bontkraagje achter de
regeringstafel. Haar inburgeringswet wordt -met de stemmen van GroenLinks en SP
tegen- aangenomen. Maar dat is niet de reden van haar triomfalisme. Ze is goed
voor tien kamerzetels en verkneukelt zich op iets wat wij dan nog niet weten.
Enkele uren later claimt ze op een live-uitgezonden persconferentie op
doorzichtige wijze het leiderschap van de VVD. De senatoren nemen op dat moment
gezellig afscheid van SP'er Ronald van Raak die naar de 'overkant' gaat. Zijn
jeugdige politieke overmoed wordt vriendelijk op de hak genomen. Maar het wordt
een surrealistische vertoning als linkse senatoren op de TV de Rita-soap met
stijgende verbazing gadeslaan, terwijl de VVD-collega's met de rug naar het
beeldscherm zich laven aan drankjes en hapjes. Een enkele liberaal meldt zich
even bij het scherm, vertrouwt ons toe 'dat wijf is hartstikke gek' en beent
weer weg. Tellen is ook al niet Rita's sterkste punt. Ze claimt het leiderschap
omdat ze 43% van de VVD-stemmen op zich heeft verzameld. Sinds wanneer is dat
een meerderheid? Dinsdag 21 november 2006 Gisteren
begon de senaat al met het afwikkelen van een lange agenda. De Tweede Kamer mag
dan met verkiezingsreces zijn, voor de Eerste Kamer geldt dat het drukker dan
ooit is. Ook dat heeft met de verkiezingen te maken. Twee VVD-ministers, Zalm en
Verdonk, willen per sé nog ieder een wet door de Kamer slepen, waarvan ze menen
ieder een belangrijk deel van het potentiële VVD-electoraat te kunnen bedienen.
Zalm mikt op ondernemend Nederland met zijn wetsvoorstel 'Werken aan winst',
waarvan het belangrijkste onderdeel is de verlaging van de
vennootschapsbelasting. En Verdonk
is er eindelijk in geslaagd na vier jaar polariseren een -uitgeklede-
inburgeringwet in de senaat te krijgen die buiten het CDA-VVD smaldeel alleen
kritiek ontmoet. Belangrijkste kritiek, ook van GroenLinks, is de
resultaatverplichting die niet-westerse, niet-Nederlanders opgelegd krijgen als
ze aan zo'n verplichte inburgeringscursus mee doen. En als ze niet slagen
krijgen ze straf. Een zeer bedenkelijke manier om leerplicht daar aan te
koppelen. Een koppeling die ook niet voor andere leerplichtigen geldt. Beide
wetsvoorstellen werden door GroenLinks stevig bekritiseerd met pittige bijdragen
van mijn fractiegenoten Goos Minderman -die zijn maidenspeech voortreffelijk
hield- en Tof Thissen. Ook SP en PvdA waren kritisch. Volgende week wordt er
gestemd. De
verkiezingen zijn nog slechts één dag weg en houden uiteraard ook de
wandelgangen in beweging. Niet één partij lijkt zeker van het beloofde
resultaat. De peilingen van de drie onderzoekbureaus lopen zo uiteen met
tegengestelde trends, de grote groep zwevende kiezers, de grote media-aandacht
die tot het laatst invloed kan hebben enz. GroenLinks lijkt zich op het
nippertje weer op te richten. Vooral dankzij de alom-aanwezige Femke Halsema die
als een onverschrokken Jeane d'Arc de strijd aanbindt met de politieke
tegenstanders en het perspectief van een linkse lente levend houdt door Jan M.
en Wouter B. op de koffie uit te nodigen. Het bleek een slap bakkie te zijn,
maar dat kwam vooral door Wouter die opnieuw weigerde kleur te bekennen. Morgen
weten we meer. Dinsdag
14 november 2006 De verkiezingen zijn
nadrukkelijk aanwezig. De dramatische terugval van de PvdA door het gestuntel
van Bos en de daaraan gekoppelde onstuitbare opkomst van de SP, die blijkbaar
voor teleurgestelde PvdA-kiezers het enige linkse alternatief is. Een
belangrijke oorzaak van de PvdA-terugval is het gebrek aan strategisch vernuft,
de onwil om te investeren in het enige alternatief voor Balkenende waar kiezers
voor warm lopen: een linkse coalitie. Een groot deel van de kiezers (35-45%)
weet het niet waarop het moet stemmen. Waarom weten ze het niet? Omdat er geen
herkenbaar alternatief is. En waarom is dat er niet? Omdat de PvdA (lees: Bos)
stelselmatig geweigerd heeft de uitgestoken handen van SP en GroenLinks beet te
pakken om samen te werken aan een links alternatief. Splitsingswet
energiesector Vandaag staat de splitsingswet van de energiesector op de agenda van de senaat. Een omstreden voorstel waar zowel voorstanders als critci van marktwerking iets van hun gading in menen te vinden. De wet wil de energiesector in drieën delen: het elektriciteitsnet, de centrales die elektriciteit opwekken en de distributie van elektriciteit tussen centrale en stopcontact. Nu is de situatie zo dat er grote bedrijven zijn (NUON, Essent, ENECO) die belangen in de drie sectoren hebben. Omdat deze bedrijven ook in het buitenland risicovol opereren bestaat de kans dat zij het meest winstgevende deel, het net -de infras Wilsonbekwamen Ik voer het woord over het
voorstel om wilsonbekwamen ook kiesrecht te geven. Het betreft een
grondwetswijziging in eerste lezing. Wilsonbekwamen zijn mensen die door een rechterlijke
uitspraak vanwege een geestelijke stoornis als onbekwaam worden beschouwd. Dat
zijn ongeveer 20.000 mensen. De zaak is aan het rollen gebracht door een
jongeman die wilsonbekwaam was verklaard, maar vond dat hij best kon bepalen op
wie hij kon stemmen. Hij spande een procedure aan bij de Raad van State die hij
won. Een van de redenen om deze uitsluiting ook op te heffen is dat er veel
mensen ook wilsonbekwaam zijn zonder dat er rechter aan te pas komt: mensen die
in een vergevorderd stadium van dementie zijn. Deze mensen hebben echter wel
stemrecht. In het debat stelde ik twee
kwesties aan de orde die met het onderwerp samenhangen. In de grondwet wordt nu
nog een groep van het kiesrecht uitgesloten: zij die een gevangenisstraf hebben
van mimimaal een jaar en door een rechterlijk vonnis uitgesloten zijn van het
kiesrecht. Waarom is het nodig gestraften nog eens extra te straffen? Ander punt is het stemmen bij volmacht. Dat is een fraudegevoelig recht, waarvan je je moet afvragen of de mogelijkheid om een ander voor je te laten stemmen er nog steeds moet zijn. Regelmatig duiken er berichten over misbruik van volmachten op, zoals bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam. Het stemmen wordt terecht steeds makkelijker gemaakt: via de telefoon, per brief, in een ander stembureau, zodat je je moet afragen of het stemmen bij volmacht in stand moet blijven.
|