Leo Platvoet

[ Start ] [ Contact ] [ Sitemap ] [Zoeken]

 

Odyssee Reisgidsen

Monarchie & Republiek 

Herman Gorter

GroenLinks

Een Ander Nederland

Gepubliceerde artikelen

Dualisme

Zuidelijke Kaukasus

Dinsdagboek

Eerste Kamer

Raad van Europa

Emancipatiemachine

Stappen door de Nieuwe Stad

PSP

Reisverslagen

BMC

 

 

Verlos ons van het feodale stelsel dat monarchie heet

Gepubliceerd op de Forum-pagina van de Volkskrant, dd 5 februari 2001

Willem de Bruin betoogt in zijn bijdrage van 31 januari jl. over de kwestie Zorreguieta dat de opwinding over de aanwezigheid van de toekomstige schoonvader van de kroonprins op diens huwelijk hypocriet is, omdat het de uitkomst is van een heilloos zwart-wit denken over een gecompliceerde fase in de Argentijnse geschiedenis, waar allereerst de Argentijnen zelf maar mee in het reine moeten zien te komen.

Hij bekritiseert terecht de halfslachtige manier waarop sommige politici met deze kwestie om gaan. Maar op sommige van zijn argumenten valt wel een en ander af te dingen. Daarnaast laat hij enkele zaken buiten beschouwing.

Allereerst valt op dat het begrip ‘solidariteit’ in zijn betoog schittert door afwezigheid. In de jaren ‘70 waren veel mensen in Nederland emotioneel en politiek begaan met het lot van de Argentijnen en de Chilenen die gebukt gingen onder bloedige dictaturen. Met een terugkeer naar de democratie is dat gevoel van solidariteit -en een politiek-morele opvatting over wat zich toen afspeelde- niet van de baan. Het zou integendeel eerder van hypocrisie getuigen om daar over te zwijgen nu toevallig het koningshuis in beeld is.

Een storend element in de redenering van De Bruin is zijn oordeel dat die moreel verontwaardigde types toch eerst maar even kennis moeten nemen van de deplorabele omstandigheden waarin het Argentinië van voor de staatsgreep van Videla zich bevond. En ‘van de zucht van verlichting waarmee veel Argentijnen het einde begroetten van de chaos waarin het land door Isabel Perón was ondergedompeld’. Maar vele andere Argentijnen verzetten zich daartegen! De massaliteit van de steun, in de gedachtegang van De Bruin natuurlijk geen rechtvaardiging maar wellicht een verklaring, is overigens moeilijk te meten. Coupplegers hebben nu eenmaal niet de gewoonte hun voornemen aan een referendum te onderwerpen. Ik adviseer De Bruin deel 1 van De Jong’s ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’ blz. 151-155 er nog eens op na te slaan hoe in de jaren ‘30 werd geoordeeld over het aan de macht komen van Hitler. Het einde maken aan de chaos en het beteugelen van het communisme werd door een niet gering aantal mensen waarderend becommentarieerd in weerwil van de ook toen al aanwezige kennis over de jodenhaat van de Nazi’s. Maar vele andere politici en commentatoren zagen ook in die tijd al scherp dat steun aan Hitler ten sterkste veroordeeld moest worden.

Waar ik bezwaar tegen heb, is zijn historisch-deterministische opvatting dat deze chaos wel moest leiden tot een staatsgreep. Het scenario van ‘de chaos’ doet zich bij elke staatsgreep voor. In politiek scherp verdeelde landen, en dat waren zowel Duitsland in de jaren ‘30 als Chili en Argentinië in de jaren ‘70, werd ‘chaos’ als middel ook gemanipuleerd om later als excuus te kunnen gebruiken om in te grijpen. Maar hoe chaotisch de situatie ook moge zijn, het kan nooit een excuus vormen voor het plegen van een staatsgreep en het vestigen van een dictatuur, het gevangen zetten en vermoorden van tienduizenden politieke tegenstanders en het stelselmatig en langdurig schenden van burger- en mensenrechten. Hier loopt inderdaad een scherpe scheidslijn tussen ‘goed’ en ‘fout’.

En dan Jorge Zorreguieta. In Argentinië maakt niemand zich druk over zijn ‘foute’ verleden dus waarom zouden wij dat wel doen? Ik raad De Bruin aan wat te wachten met zijn oordeel over de mate waarin Argentinië zijn verleden heeft verwerkt. Landen met een verleden dat getekend is door dictatuur en bloedvergieten kennen een geheel eigen verwerkingsproces. Maar vroeg of laat komt het thema ‘schuld en boete’ bovendrijven. Soms is ‘buitenlandse inmenging’ daarbij nodig, zoals de affaire Pinochet laat zien. Soms voltrekt zich ook een proces, waarbij pas later een genuanceerder beeld ontstaat waarin plaats is voor een kritisch oordeel over helpers-op-de-eerste-rij-in-burgerpakken zoals Zorreguieta.

Maar Nederland is Argentinië niet. Ook wie cynisch is over het opgeheven vingertje dat de Nederlandse buitenlandse politiek zo zou kenmerken, moet toch kunnen inzien dat binnen de eigen landsgrenzen het debat over deze foute schoonvader geen overbodige luxe is? De stelling dat Willem-Alexander niet met zijn schoonvader trouwt is me veel te simpel. Het staatsrechterlijke aspect overstijgt dat van een ‘liaison d’amour’. Het toekomstige (?) Nederlandse staatshoofd verbindt zich met een familie van Zuid-Amerikaanse grootgrondbezitters voor wie de feitelijke inhoud van het begrip ‘democratie’ een gesloten boek is. Aan het hoofd van deze familie staat een man die politiek direct aansprakelijk is voor de Videla-dictatuur. In de geschiedenis van de Nederlandse monarchie is het regentschap geen onbekend verschijnsel. Als de Staten-Generaal nu geen stelling neemt tegen Jorge Zorreguieta heeft het weinig moreel gezag om zich tegen een -eventueel- regentschap van een Zorreguieta te verzetten. De mogelijkheid van een regentschap kan zich natuurlijk alleen maar in een zeer uitzonderlijke situatie voordoen, maar moet toch onderdeel vormen van een verantwoorde afweging. Ook voor diegenen die de monarchie een warm hart toedragen. Maar opvallend aan de hele kwestie Zorreguieta is dat CDA en VVD over de inhoud van de zaak de kaken serviel stijf op elkaar houden.

Wat me teleurstelt in de genuanceerde goed/fout benadering van Willem de Bruin is dat hij de Oranjes zelf geheel buiten beschouwing laat. Wie de geschiedenis van deze familie bekijkt, stuit op allerlei verbintenissen en gebeurtenissen die een smet vormen op het door monarchisten zo ijverig schoongepoetste blazoen. Zoals het lidmaatschap van de SS van Prins Bernhard, zijn afscheidsbezoek aan Hitler op 17 november 1936, maar ook zijn na-oorlogse escapades, zoals de Lockheed-smeergelden. Koningin Wilhelmina wilde in 1944/1945 de weg openhouden voor de invoering van een autocratisch regime. En zowel Juliana als Beatrix hebben de handen geschud van de Indonesische president Suharto, aan wiens handen meer bloed kleeft dan van alle Zuid-Amerikaanse dictators bij elkaar.

Wie cynisch is, kan de stelling verdedigen dat er met Zorreguieta niets nieuws onder de zon is. Wie voor het koningshuis een betere, minder omstreden toekomst wenst, maakt zich druk over het komende huwelijk. De beste oplossing zou echter zijn om de Oranjes en Nederland te verlossen van het feodale stelsel dat monarchie heet. Een door de Tweede Kamer gekozen staatshoofd is het nog ontbrekend sluitstuk op de reeds in de 19de eeuw in gang gezette democratisering. Voor republikeinse volksvertegenwoordigers is er derhalve meer dan één reden om parlementaire goedkeuring aan dit huwelijk te onthouden. Opdat Willem-Alexander en Maxima in volle vrijheid van het leven kunnen genieten.

Leo Platvoet

Eerste Kamerlid GroenLinks